• Especie: Arbutus unedo L.
• Familia: Ericaceae
• Localización natural: orlas de bosques e ladeiras pedregosas desde o nivel do mar ata os 800 m
• Idade: entre 100 e 125 anos
• Porte: 12,50 e 8,50 m
• Tronco: 1,02 e 1,04 m
• Copa: >100 m2
• Concello: Redondela
• Parroquia: San Xoán de Cabeiro
• Lugar: Cabeiro
• Altitude: 232 m s. n. m.
• Coordenadas: 42.256765, -8.625998
• Titularidade: Tomé Soneira Beiras

Historia

É moi probable que, en tempos pasados, os montes de Cabeiro e da Madroa estivesen poboados por un gran número de érbedos (Arbutus unedo), unha especie autóctona que atopa nestes terreos atlánticos un hábitat ideal. Non obstante, coa chegada da explotación forestal intensiva, moitas destas árbores foron desaparecendo, pola substitución da flora autóctona por especies de crecemento rápido e alto rendemento comercial. Hoxe en día, estas árbores foráneas dominan a contorna do predio onde sobreviven os dous érbedos catalogados, o que os converte nun verdadeiro testemuño vivo do que foi a paisaxe orixinal da zona.

O érbedo é unha especie cun papel fundamental no equilibrio ecolóxico: favorece a biodiversidade e os seus froitos serven de alimento para moitas aves e insectos nunha época do ano na que o alimento escasea no bosque.

No plano cultural, o érbedo tamén destaca. Está presente no imaxinario popular galego a través de contos e lendas, moitas veces asociado á maxia e á protección de camiños e fontes, e tivo un lugar destacado na vida cotiá das comunidades rurais. Os seus froitos vermellos, doces e lixeiramente acedos aproveitábanse para elaborar marmeladas, augardentes artesanais e mesmo sobremesas tradicionais. Nas antigas boticas, as distintas partes da planta utilizábanse con fins medicinais: as follas e a cortiza servían como adstrinxentes e antisépticos naturais.

Na actualidade, conservar e poñer en valor exemplares como os de Cabeiro non é só un acto de respecto cara á natureza, senón tamén unha forma de manter viva a memoria ecolóxica e cultural de todo un territorio.

Contorna

Os monumentais érbedos atópanse dentro da rexión eurosiberiana, no sector galaico-portugués, onde domina a serie de carballeiras colino-montanas acidófilas, coñecida como Rusco aculeati–Querceto roboris. En concreto, isto significa que, en ausencia de alteracións humanas importantes, a cuberta vexetal dominante estaría formada por carballos (Quercus robur) en formacións densas adaptadas a solos máis ácidos e con clima atlántico húmido, combinados cun sotobosque de arbustos coma a xilbardeira (Ruscus aculeatus), o loureiro bravo (Viburnum tinus) ou o érbedo (Arbutus unedo), e herbáceas típicas de ambientes sombríos e húmidos. Así mesmo, nas ribeiras dos cursos fluviais e nas zonas máis frescas aparecen salgueiros, amieiros, freixos e castiñeiros como parte da vexetación de ribeira. Trátase, polo tanto, de bosques caducifolios de carballos adaptados ao clima atlántico húmido e a solos ácidos, cun estrato arbustivo variado e unha ribeira ben desenvolvida, que constituirían a vexetación clímax esperable en Redondela se non existise intervención humana.